Profilisanje je izašlo iz polja bezbjednosti, kom je prevashodno bilo i namijenjeno, te ušlo u civilnu sferu – i danas potpada pod ono što se najpreciznije zove politikološko-fenomenološka deskripcija ličnosti (snalaženje osobe u sistemu, evolucija ličnosti usklađena sa okolinom, zajednicom i mentalitetska adaptacija sa naučno-tehnološkim napretkom i izazovima tranzitnih perioda).

Najčešće se izučava na onim katedrama gdje postoji “gusto povezana” multidisciplinarnost u razvojnim humanističkim naukama. Nazivaju je još i “politikološkom bihevioristikom” (jer se koristila/koristi za stvaranje vođa i lidera), kao i “konstruktivnom liderskom deskripcijom” (koja je služila/služi za formiranje uspješnijih kadrovskih sektora u značajnim svjetskim firmama), ali i “obavještajnom eksplikacijom” (jer se koristila/koristi u diplomatiji i borbi protiv terorizma). Profilisanje ima za cilj da razumije međuzavisne odnose unutar čovjeka, između pojedinaca i konteksta na koje utiču vjerovanja, motivacija, percepcija, kognicija, obrada informacija, strategije, ubjeđenja, pseudo ubjeđenja, socijalizacija, okolina, ekspresija, socio-supresija, stvaralački i radni kapaciteti…

Koristi se skup tehnika proisteklih sa multidisciplinarnih osnova (politikološka, sociološka, kulturološka, bihevioristička…) – kako bi se korisniku pomoglo da u bilo kojem segmentu života napreduje, da se pomakne od tačke u kojoj se nalazi (a koja ga ne zadovoljava), u tačku u kojoj bi želio biti (pozicija ostvarenog cilja).

Napomena: Deskriptivno profilisanje se nikako ne smije poistovjećivati sa terapijom ili terapeutskim pristupom, jer je profilisanje namijenjeno osobama koje žele da steknu uvida u fenomenološku ravan sebe/sopstva i koje nemaju težih psihičkih smetnji. Dijagnostikovani problemi psihičke prirode se rešavaju isključivo uz pomoć terapeuta (psihologa i psihijatara). Samim tim, deskriptivno profilisanje nije psihoterapijski modul.

Deskriptivno (ili fenomenološko) profilisanje, takođe, nije isto što i psihološka procjena. Psihološka procjena podrazumijeva niz alatki koje sprovode klinički psiholozi ili psihijatri. Zato se pojam “psihološka procjena” ne može vezivati ni sa jednom drugom školom ili pristupom – jer se radi o prevashodno medicinskom doprinosu u procjeni inteligencije, psihičkih sposobnosti (opštih i specifičnih), ali i za eventuelano utvrđivanje postojanja nekog ozbiljnijeg mentalnog poremećaja. 

Konkretizovano i uprošćenim načinom rečeno, profilisanje je oblik očitavanja, objašnjavanja, ali i spoznaje jedinstvenosti čovjekove potencije, statike, dinamike unutar sistema u kojem egzistira. Njegovih vrednosnih sudova, kao i odnos vrijednosti koje lično njeguje sa vrijednostima koje društvo propagira.  Profilom se iscrtava njegova uloga kao zoon politikon; Ili kao biće koje je određeno vlastitom društvenošću. Koliko i kako se snalazi u vremenski datom periodu i na određenom prostoru koji od njega iziskuju određeni napor ili doprinos; koliko je spreman ili opremljen da prihvati ili odbije nametnute obrasce; koliko je njegova konstruktivnost ugrožena ili afirmativno istaknuta od društva, uže zajednice ili najbliže okoline.     

Uraditi profil se često objašnjava kolokvijalnom frazom koja glasi “vodič za upotrebu samog sebe” ili “vodič kroz sopstvenost”. Ispravnije je reći da se radi o postupku “menadžerisanja ličnog integriteta”  (profiličarski pojam unutar koncepta razvoja ljudskih resursa).

Deskriptivno (fenomenološko) profilisanje osim vodećeg aspekta utvrđivanja zoon politikon uloge pojedinca, opisuje i njegov lični kapacitet u sledećim modelima:

– čovjeka kao homo adaptabilis (kapacitet i sposobnost lične adaptacije)

– čovjeka kao homo aestheticus (očitavanje njegovih kapaciteta kao bića s talentima; željom za umjetnošću; umjetnost kao život; život kao umjetnost; žeđ za lijepim)

– čovjeka kao homo amans (čovjek ljubavi)

– čovjeka kao homo animalis (čovjek s dušom; ubijeđenost u postojanje duše kao zasebne kategorije)

– čovjeka kao homo combinans  (utvrđivanje kapaciteta gdje iskustva i dotadašnji životni zaključci mogu da dovedu osobu do “sposobnosti kombinacije” svih spoznaja u jedno novo, lično saznanje… u ličnu filozofiju)

– čovjeka kao homo communicans (utvrđivanje kapaciteta i želje za komunikacijom, verbalizacijom svog htjenja; sposobnost komunikacije sa samim sobom – intrakomunikacija; sposobnost komunikacije sa drugima – interkomunikacija)

– čovjeka kao homo creator (utvrđivanje sposobnosti za konkretnim, kreativnim izražavanjem)

– čovjeka kao homo discens (utvrđivanje kapaciteta za stalnim učenjem i formalnom nadogradnjom)

– čovjeka kao homo domesticus (utvrđivanje kapaciteta za mijenjanje okoline; stvaranje “doma”; želja za ugodnošću)

– čovjeka kao homo economicus (utvrđivanje kapaciteta za realizaciju poslovnih strategija; racionalizacija i upotreba vještina)

– čovjeka kao homo humanus (utvrđivanje kapaciteta bihejvsenzornosti; čovjek kao humanista; nivo humanosti u čovjeku)

– čovjeka kao homo liturgicus (utvrđivanje kapaciteta za razvoj vjere i vjerovanja i značaja koji “vjerovanje”, “spiritualnost”, “duhovnost” može predstavljati za osobu)

– čovjeka kao homo logicus (utvrđivanje želje i kapaciteta da osoba želi da sazna, da spozna, da razumije sebe i druge)

– čovjeka kao homo poetica (čovjek besjednik; poeta… utvrđivanje kapaciteta za stvaranjem i stvaralaštvom)

– čovjeka kao homo socius (utvrđivanje kapaciteta za socijalizacijom i potrebe za širenjem socijalnih krugova)

– čovjeka kao homo sentimentalis (emocije i osjećaji kao lični kompas; utvrđivanje nivoa usklađenosti emocija i okoline)

– …. i još mnogo drugih fenomenoloških aspekata.

Na koncu: Profilisanje je profesija/vještina usmjerena na pomaganje ljudima u potpunijem iskorištavanju vlastitih potencijala te dostizanju životnih i poslovnih ciljeva.

Razlika između profilisanja ličnosti i psihološke procjene: 

Profilisanje ličnosti i psihološka procjena su dva različita pristupa analizi ljudskog ponašanja, motivacije i osobina. Ovi pristupi, sljedstveno, koriste različite metodologije i imaju specifične ciljeve, zavisno od konteksta primjene. Razlikovanje ova dva procesa ključno je za razumijevanje njihovih prednosti i ograničenja.

Profilisanje ličnosti: Fenomenološki pristup baziran na politikološko-biheviorističkim principima

Definicija i svrha:

Profilisanje ličnosti, naročito kada se temelji na fenomenološkoj deskripciji, fokusira se na razumijevanje čovjeka u okviru njegovog društvenog, razvojnog konteksta koji je uslovljen objektivnim okolnostima (političkim, ekonomskim, obrazovnim, socijalnim…). Ovaj pristup ne posmatra ličnost kroz prizmu patologije, već kroz obrasce ponašanja, vrijednosti, stavove i načine donošenja odluka. Cilj je izraditi precizan “profil” koji oslikava kako individua funkcioniše u konkretnim situacijama, posebno u odnosu na društvene dinamike.

Metodologija:

1. Fenomenološki pristup – Naglasak je na subjektivnom iskustvu pojedinca. Analiza se vrši kroz deskriptivno istraživanje doživljaja i reakcija.
2. Bihevioristička osnova – Razmatraju se obrasci ponašanja, uključujući verbalnu i neverbalnu komunikaciju, sa posebnim fokusom na situacioni kontekst.
3. Politikološki okvir – Posmatra se kako ličnost reaguje u širem društveno-političkom okruženju (na primjer, stavovi prema autoritetima, grupnoj dinamici, zajedništvu, kvazizajedništvu).

Primjena:

• Selekcija i razvoj liderskog i kreativnog kapaciteta
• Upotreba profila u lične svrhe pojedinca (individualna primjena)
• Analiza političkih i korporativnih lidera, donosioca odluka
• Razumijevanje timske dinamike i potencijala pojedinca u timu; zajednici; u širem društvenom okviru.

Psihološka procjena: Klinički i medicinski pristup

Definicija i svrha:
Psihološka procjena, uključuje pregled mentalnih, emocionalnih i kognitivnih sposobnosti individue. Fokus je često na identifikaciji potencijalnih psiholoških poremećaja ili na mjerenju specifičnih osobina ličnosti u skladu s kliničkim standardima.

Metodologija:

1. Dijagnostički instrumenti – Standardizovani testovi (npr. MMPI, Rorschach test) za procjenu specifičnih aspekata mentalnog zdravlja.
2. Klinički intervju – Detaljna anamneza koja se fokusira na emocionalno stanje, kognitivne funkcije i istoriju života.
3. Medicina kao osnova – Psihološka procjena je često usko povezana s neuropsihologijom i farmakologijom.

Primjena:

• Dijagnostikovanje mentalnih poremećaja.
• Planiranje terapijskih intervencija.

Razlike između profilisanja ličnosti i psihološke procjene

Prednosti profilisanja ličnosti

1. Fokus na kontekst i cjelinu:
   Umjesto da traži “problem” ili “dijagnozu”, profilisanje razmatra osobu kao funkcionalnog subjekta unutar njenog okruženja. Ovo omogućava sveobuhvatno razumijevanje njene motivacije, vrijednosti i ponašanja.
2. Prilagođenost situacionim potrebama:
   Profilisanje je prilagodljivo konkretnim izazovima, poput liderstva u kriznim situacijama, donošenja odluka ili dinamike ličnosti u društvenim okolnostima.
3. Bez patološke stigmatizacije:
   Za razliku od psiholoških procjena koje mogu nositi etiketu dijagnoze, profilisanje izbjegava medicinske termine i nema terapeutsku osnovu (profili koji pojedinci zatraže posjeduju autokorektivni aspekt koji oni svojevoljno dalje razvijaju)
4. Primjena u širokom spektru oblasti:
   Može se koristiti u obrazovanju, poslovanju, ličnoj navigaciji i nadogradnji, politici, koroporacijama,  kreiranju i vođenju timova.

Profilisanje ličnosti i psihološka procjena predstavljaju komplementarne alate, ali se razlikuju u osnovi. Dok psihološka procjena ima svoje mjesto u kliničkom i medicinskom kontekstu, profilisanje ličnosti isključivo doprinosi u razumijevanju ljudi kroz fenomenološku prizmu i praktičnu primjenu u društvenim okvirima bilo kog tipa. Kao metod koji naglašava potencijal i prilagodljivost, profilisanje nudi perspektivu koja osnažuje ličnost i doprinosi njenom razvoju.