Profilisanje kao tehnika, naučna disciplina, metoda se samostalno sintetiše u više različitih oblika. Tačnije, pravac im je određen prirodom zadatka.
Najpoznatije je kriminalističko profilisanje. Ujedno i najkompleksnije.
Citat: “Pod kriminalističkim profilisanjem se podrazumijevaju tehnike koje omogućavaju otkrivanje, analizu i uspostavljanje saznajnih elemenata profila izvršioca zločina na osnovu analize posledica njegovog krivičnog djela. Cilj te vrste rada je sužavanje kruga osumnjičenih. “
Ali, ne i samo to… nekada se pokušavaju spoznati razlozi samog kriminalnog čina (posebno u situacijama kada postoji opasnost da se zločin pretvori u serijski), a sve češće i otkrivanje obrazaca ponašanja nekih kriminalnih grupa kako bi se spriječio masovni zločin (poput terorističkog akta). Važno je napraviti razliku između kriminalističkih profiličara i kriminalističkih psihologa/forenzičara. Dok su kriminalistički psiholozi licencirani kliničari (medicinari), kriminalistički profiličari su državni, regionalni, pa i lokalni policijski detektivi/službenici sa velikim iskustvom na terenu, dodatno obrazovani/osposobljeni za profilisanje. Tako da na pitanje treba li čovjek da bude psiholog da bi bio kriminalistički profiličar – odgovor je ne.
Za ovu vrstu profilisanja postoji poseban obrazovni/trenažni put. Diploma iz oblasti krivičnog pravosuđa, bihejvioralnih nauka, međunarodnih odnosa, bezbjednosti i svih oblika međunarodnog krivičnog prava su neophodna prva edukativna stepenica. Kasnije, stručnom nadogradnjom koja se postiže posebnim obukama stiču se istražne tehnike i instrumenti koji dovode do zvanja profiličara u kriminalistici.
A zašto je danas ova vrsta profilisanja sve traženija? Iskoristićemo objašnjenje Darka Marinkovića i Aleksandra Stevanovića (Kriminalističko-polilicijska akademija u Beogradu): “U slučajevima kada klasičnim kriminalističkim metodama nije moguće razrešiti određeni slučaj, kada je teško dokučiti motiv izvršenja, kao i kada odnos između žrtve i izvršioca pre manifestovanja dela nije uopšte postojao ili je bio neznatan (npr. kada ubijeni nije poznavao ubicu), primena profilisanja se javlja kao neophodna”.
Fenomenološka deskripcija ličnosti, ili civilno profilisanje lica predstavlja drugi (sve traženiji) vid tehnike/stručnjaka. Obično se sprovodi na lični, u poslednje vrijeme i na zahtjev firmi/kompanija radi što bolje selekcije kandidata. “Gugl” i “Tesla” su prve stvorile utrenirane timove profiličara koji se bave individualnim pristupom i intenzivnije rade s onim kandidatima koji posjeduju najviše potencijala, ali uspavane razloge pune interpretacije/realizacije. Obrazovni put je tek donekle sličan kriminalističkom profilisanju: politikološke studije, prava (posebno pravo čovjeka), međunarodni odnosi (s pozicija razvoja pojedinca) i psihološko-sociološke nauke su osnovni edukativni stepenik. Nakon toga slijedi trenažni aspekt i višegodišnje učenje koje će vas oblikovati u korporativnog, ili civilnog profiličara. Imajte na umu da svaka kompanija, ili pojedinac profiličar razvijaju sopstvene metode profilisanja (načine rada), ali niti jedan od njih smije da odudara od Ambio matrice (matrica etičkog puta). Danas, na Balkanu, uspostavljaju se prve škole koje (doduše) u fragmentima omogućavaju ostvarivanje znanja iz profilisanja… Obično su to smjerovi za razvoj ljudskih resursa, ili menadžment radnih zajednica. Nedovoljno da čovjek postane punokrvni profiličar – ali je, svakako, obećavajući početak.
Profiličar eksplikator – najpotentniji modul unutar profilisanja. Zovu ih i “sivom eminencijom” real politike. Savjetnici državnika, realizatori i autori strateških politika, čuvari nacionalne bezbjednosti i prva stanica razvoja modernih diplomatskih odnosa. Edukacija započinje nalično: političke nauke, bihevioristički pristupi, međunarodni odnosi i međunarodna ekonomija, ekonomske nauke, svi oblici međunarodnog prava… Da bi čovjek postao priznato ime u “eksplikaciji” mora da se dokaže kroz radove na temu razvoja međudržavnih odnosa, međunarodne zajednice i uloge čovjeka kao novog međunarodno-pravnog subjekta. Amerika je na prvom mjestu u “treniranju” ove kaste stručnjaka… dok je Kina u poslednjih nekoliko godina izdvojila ogroman budžet u formiranju svoje linije profiličara. Trenutno živimo u dobu prvih “sudara” ove dvije škole. No, došlo je do određenog iskakanja i u ovoj grani profilisanja… sve češće napuštaju zvanične pozicije i stvaraju agencije za politički marketing ili stručno savjetovalište, tako da je u porastu trend da političke partije angažuju upravo profiličare eksplikatore.
A tu su i profiličari koji rade na razvoju vještačke inteligencije i ona kasta koja sve više uređuje pravce naučno-tehnološkog progresa (zaduženi za formiranje najboljih timova sačinjenih od najznačajnijih umova).
Mali je prostor da se odgovori na sva vaša pitanja… ali neka ovaj tekst bude prvi na zadatu temu, i imajte na umu, ovo je zanat koji se kao i svaki drugi da savladati. Fale svakojaki kadrovi (posebno nama), ali dobar čovjek je traženiji (posebno ovdje). Kada ste ovo drugo – već ste pola stručnjaka, ostalo je tek puka obrazovna nadogradnja.
Milisav S. Popović
*** Priča, u formi kolumne, objavljena u dnevnim novinama “Dan”. Sva prava zadržana, i autorova i izdavača. Hvala vam na čitanju.
*** Ukoliko želite da redovno pratite kolumne, pridružite se zvaničnoj stranici na Fejsbuku: https://www.facebook.com/mili237